مقاله‌های مرتبط
«عموی بزرگ و کوچک عجیب من» و ما
سحر سلطانی
عصر داغ ۱۰ تیر ماه خنکای دلچسبی داشت، بزرگداشت مترجم آثار «شل سیلور استاین» در ایران «رضی هیرمندی» بود که با دیدن نمایش «عموی عجیب بزرگ کوچیک من» در سالن نمایش کانون پرورش فکری کودک و نوجوان ایران همراه شد.
دیدار با فعالان حوزه ی کودک و نوجوان اعم از نویسندگان ، مترجمان ، ناشران و منتقدان در کنار خانواده ها فرصت کمیابی است که با همت ناصر آویژه و گیتا داودی و تیم خوب همراه و پشتیبان آنها میسر شد.
نمایش «عموی عجیب بزرگ و کوچیک من» تلاشی بود برای غبار روبی از نویسنده و شاعر طناز ادبیات کودک و بزرگسال جهان شل سیلور استاین یا عمو شلبی و نوآوری بدیع و ارزشمندی بود برای پاسداشت مترجمی توانمند که با قلم طناز و گنجینه ی لغات فارسی اش عمو شلبی را در چهار دهه اخیر به ایرانی ها معرفی نمود.
قصه در یک کتابخانه آغاز می شود، در دل زمستان و بخاری خراب اما حضور رنگی و گرم مدیر کتابخانه در کنار سارا، دخترکی که درگیر حادثه تصادفی شده ، خود را مقصر می داند و قدرت تکلم و راه رفتنش تحت تاثیر شوک پس از حادثه دچار اختلال شده است؛ آغازگر اتفاقات شورمندانه ای می شود.
نقاط قوتی که در نمایش عموی عجیب می توانم به اختصار بیان کنم :
- این نمایش صرفا برای کودکان نیست، نمایش« خانواده» است. برای «همه سالان» به تعبیری صفر تا صد سال .
- درون مایه قصه مفهوم فلسفی «مرگ» و آری گویی به زندگی است.
- جلوه های بصری ، رنگ ها ، موسیقی و حرکات موزون به خوبی در دل قصه جاری شده اند.
- روایت قصه با محوریت مجموعه قصه ها و اشعار شل سیلور استاین چفت و بست محکمی دارد.
- «فلسفه ی طبیعت» با تاکید بر جایگاه زمستان ، برف و گذر از نیستی به هستی جایگاه درخشانی در پرداخت قصه دارد.
- تکیه بر نیروی «رهایی بخشی» و «امید افزایی» ادبیات برای رهایی از رنج و افسردگی به شایستگی طرح شده است.
- کمک به «خود» پیش از تکیه بر کمکهای «دیگری» مهمترین مهارت برجسته شده در دل روایت است.
- استفاده از عناصر کمکی در کنار ادبیات مانند ساززدن و یادگاریهای به جا مانده از متوفیان برای رهایی از اندوه مرگ عزیزان نکته قابل تاملی است.
- به کار گیری ابزار عینی سازی بصری « انیمیشن» برای مرور خاطرات و خیال ورزی های قهرمان قصه تکنیک کارایی برای غنی سازی رشته مفاهیم نمایش بود.
- اشاره به مفهوم «نسبیت» حتا در مفاهیم و احساسات بنیادی زندگی مثل شادی و غم از مهمترین تکنیک های فلسفی در بطن نمایش بود که کاملا بر اشعار و قصه های شل سیلور استاین تکیه داشت.
- «پذیرش» خود فارغ از «مقصریابی»؛ مبتنی بر اصل شور زندگی هم از مولفه های مهمی بود که به شکل زیر پوستی در لایه های مختلف روایت نمایش جاری بود.
- دیالکتیک میان مرگ و زندگی و انتخابگری انسان برای شوریدن میان رنج ها مهمترین مختصات طرح شده در دل این اثر بود.
نقاط ضعفی که پتانسیل اصلاح دارند تا این اثر را در حوزه نمایش کودک و خانواده تبدیل به یک شاهکار کنند :
الف: طولانی بودن نمایش و تکثر روایت ها و اپیزودهای برگرفته از آثار شل سیلور استاین استاندارد زمانی نمایش ویژه ی خردسال را نداشت و خردسالان درون سالن در اواسط اثر نا آرام یا کلافه می شدند که با وجود گرمی هوا و کیفیت بد سالن و صندلی ها ، لذت تماشای اثر را برای آنها زایل می کرد.
ب: همدلی فعال عمه با سارا هنگام طرح ماجرای زندگی اش باعث می شود دوز مرگ قصه یک باره بسیار بالا رفته و خردسالان در مواجهه با مفهوم از دست دادن خانواده دچار هراس های اضطرابی شوند. طرح قصه ی عمه برای همدلی بسیار غلیظ و دردافزا بود.
ج: مفهوم نسبیت و جزییات پردازی در اپیزود مربوط به اسب تک شاخ یک مفهوم پیچیده فلسفی است و با توجه به تکیه نویسنده بر اصل قصه شل سیلور استاین ، به خوبی برای خردسالان و کودکان طرح و پرداخت شکل نگرفت. در حالی که بزرگسال با خورجین پر تجربیات زیسته می تواند با این اپیزود ارتباط مفهومی برقرار کند.
د: اپیزود سه کودک شاد در باغ و نیش زنبورها هم انتخاب خوبی بود که با شعارگویی مستقیم تمام شد که نمی توان اثربخشی روشن و راهبردی از ان در اذهان کودکان انتظار داشت.
ه: وقتی برای کودکان از مفهوم پیچیده مرگ سخن می گوییم یکی از مهمترین عناصر کاربردی در رهایی از هراس مرگ مولفه «سوگواری» است. اینکه ادبیات و مرور خاطرات به کمک سارا می آیند تا او تصمیم بگیرد خود را از رنج فقدان بزرگ رخ داده در زندگی اش نجات دهد بدون طی فرایند سوگواری ناممکن است. در کنار حرکات موزون بسیار زیبا و شور افرین توجه و تکیه بر رسمیت «مولفه سوگ» به عنوان حق کودک امری بود که در دل این نمایش شفاف نشده بود. پذیرش واقعه و به صلح رسیدن با فقدان از مجرای سوگواری می گذرد و یکباره نمی تواند منجر به انتخاب زندگی و شور به جای رنج نیستی شود.
و: گریم عمو شلبی و نور پردازی نمایش از جمله نکاتی بودند که می توانستند خیلی بهتر و با کیفیت تر اجرا شوند.
با دیدن اجرایی که در همه ی جزییات آن از خط روایی و دیالوگ ها تا صحنه پردازی و موسیقی فکر شدگی و پختگی نمود دارد می توان به فعالیت در حوزه کودک ایران امید بست. گیتا داودی و ناصر آویژه این امید و شور را رنگی زیبا بخشیدند جا دارد برای تلاش و کار خوب تیمی و هماهنگی های معنایی و اجرایی اثر از انها تشکری ویژه داشته باشم.
پیشنهاد می کنم در این عصرهای داغ تابستانی خود و کودکانتان را به میهمانی یک عموی عجیب همه ی بزرگترها و کوچکترهای دنیا دعوت کنید و لذت ببرید.
